Διαχείρισης Χρόνιου Μυοσκελετικού Πόνου

Πόνος… Μια τόσο μικρή λέξη που κρύβει τόσα πολλά… Μια λέξη, μια κατάσταση τόσο δυνατή…

Παρά το γεγονός ότι όλοι έχουμε βιώσει, κατά τη διάρκεια της ζωής μας, την εμπειρία του πόνου εντούτοις παραμένει ένα πολύπλοκο βιολογικό και ψυχοσωματικό φαινόμενο, που συχνά είναι δύσκολο να καθοριστεί, να εξηγηθεί και να μετρηθεί ποσοτικά ή ποιοτικά.

Η λέξη πόνος είναι ετυμολογικά συνδεδεμένη με το ρήμα πένομαι (που σημαίνει μοχθώ) και το λατινικό ουσιαστικό poena (που σημαίνει ποινή). Για πρώτη φορά, στην εποχή του Ιπποκράτη συνδέθηκε άμεσα ο όρος πόνος με την έννοια της νόσου και του τραύματος, παίρνοντας ένα καθαρά νοσολογικό περιεχόμενο. Ο ορισμός της έννοιας του πόνου δόθηκε και οριστικοποιήθηκε το 1979 από την IASP (International Association for the Study of Pain), «ως μια δυσάρεστη υποκειμενική αισθηματική και συναισθηματική εμπειρία, που συνδέεται με πραγματική ή δυνητική ιστική βλάβη».

Ο ορισμός διαμορφώθηκε από τη προσωπική εμπειρία των ανθρώπων και έχει ουσιαστική εμπειρική στήριξη από ψυχολογικές μελέτες των υποκειμενικών εμπειριών του πόνου καθώς και της γνώσης των βιολογικών μηχανισμών που οδηγούν στην εμπειρία αυτού.

Θα μπορούσαμε να ταξινομήσουμε τον πόνο σε δύο μεγάλες κατηγορίες τον οξύ και το χρόνιο πόνο, που διαφοροποιούνται μεταξύ τους ως προς την αιτιολογία, την παθοφυσιολογία, τη διάγνωση και τη μέθοδο θεραπείας τους.

Οξύς πόνος: Είναι o πόνος μικρής διάρκειας και συνήθως έχει ευνόητη αιτία. Στην ουσία, λειτουργεί ως σήμα κινδύνου για μια βλάβη που πρόκειται να συμβεί ή έχει ήδη συμβεί στον οργανισμό. Εν ολίγοις, είναι η φυσιολογική αντίδραση σε ένα επιβλαβές ή επικίνδυνο ερέθισμα. Το ερέθισμα αυτό μπορεί να είναι μηχανικό, θερμικό ή χημικό.
Χρόνιος πόνος: Είναι ο πόνος που επιμένει για 3 ή περισσότερους μήνες και ενώ δεν είναι απαραίτητο, συχνά οδηγεί σε περιορισμό της λειτουργικής ικανότητας και σε συναισθηματική δυσφορία του ασθενούς. Ο χρόνιος πόνος, παρουσιάζει αύξηση που εκτιμάται στο 10-20% του πληθυσμού που αναφέρει χρόνιο ή επαναλαμβανόμενο πόνο.

Οι παράγοντες που προβλέπουν την ανάπτυξη του χρόνιου πόνου δε σχετίζονται με κανένα βιολογικό παράγοντα αλλά με τις φυσικο- κοινωνικές μεταβλητές, όπως είναι η διάθεση, το άγχος και η κοινωνική κατάσταση στην οποία εμφανίζεται ο πόνος. Αξιοσημείωτη είναι και η αίσθηση των ασθενών με σύνδρομο χρόνιου πόνου, οι οποίοι βρίσκονται σε έναν φαύλο κύκλο, διότι πολλές φορές, παρά την ιατρική περίθαλψη ο πόνος παραμένει. Αυτό έχει παράπλευρες απώλειες, καθώς ο ασθενής αποφεύγει κινήσεις και δραστηριότητες που αναπαράγουν το σύμπτωμα. Με αυτό το τρόπο, ο ασθενής οδηγείται έμμεσα σε κινησιοφοβία έχοντας ως αποτέλεσμα υποκινητικότητα των αρθρώσεων, μυϊκή αδυναμία και εγκατάλειψη δραστηριοτήτων που αγαπά.

Άλλα ζητήματα που μπορεί να προκύψουν και να συμβάλλουν στην αρνητική διάθεση και στην ανησυχία του ασθενούς, είναι οι οικονομικές δυσκολίες, οι τεταμένες σχέσεις με τον κοινωνικό και οικογενειακό περίγυρο, οι παρενέργειες από την λήψη φαρμάκων και η έλλειψη ύπνου. Σε αυτή τη φάση είναι που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, διότι η εφαρμογή μιας θεραπείας με υψηλό κίνδυνο αποτυχίας μπορεί να τροφοδοτήσει το αίσθημα της απόγνωσης.

Ο κεντρικός ρόλος της συναισθηματικής κατάστασης και των συνοδευόμενων σκέψεων στον ανθρώπινο πόνο δείχνει ότι ο χαρακτηρισμός του πόνου σαν μια αισθητική εμπειρία είναι ανεπαρκής και περιορίζει τη προσέγγιση μόνο στις κλινικές στρατηγικές ελέγχου του. Μια περιεκτική προοπτική του πόνου ενσωματώνει και τη συναισθηματική και τη συμπεριφορική οπτική σε συνδυασμό με την αισθητική.

Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε πάντα υπόψη μας ότι:

Ο πόνος είναι πάντα πραγματικός
Το αίσθημα του πόνου είναι υποκειμενικό και ο καθένας το βιώνει με διαφορετικό τρόπο και παρά τα εργαλεία μέτρησης του, εξακολουθούμε να μην έχουμε εύκολη πρόσβαση και απόλυτα αντικειμενικούς τρόπου μέτρησης του επιπέδου του πόνου.
Σύμφωνα με το όριο αντοχής του στο πόνο, κάθε άτομο αντιδρά και εκφράζεται με το δικό του προσωπικό τρόπο.

Πόνος…Προστατευτικός μηχανισμός.

Στην απλούστερη εξελικτική μορφή του, θα λέγαμε ότι ο πόνος αποτελεί έναν προστατευτικό, προειδοποιητικό μηχανισμό για το ανθρώπινο σώμα, καθώς μας ενημερώνει για ό,τι δε λειτουργεί σωστά και για ό,τι πρέπει να αλλάξουμε τακτική για να μη το βλάψουμε ή το καταστρέψουμε. Είναι ένας ”μηχανισμός εκμάθησης”, τον οποίο όμως θα πρέπει να προσέξουμε ούτως ώστε να μη γίνει απειλή διαιωνίζοντας τον φαύλο κύκλο του χρόνιου πόνου.

Διαχείριση του χρόνιου πόνου.

Οι γνωστικές προσεγγίσεις συμπεριφοράς στοχεύουν στη βελτίωση του τρόπου, κατά τον οποίο ο ασθενής διαχειρίζεται και αντιμετωπίζει τον πόνο και όχι στην εύρεση της βιολογικής λύσης της παθολογίας. Εκπαιδευτικές στρατηγικές έχουν, επίσης, χρησιμοποιηθεί για την θεραπεία του χρόνιου πόνου και στοχεύουν στην κατανόηση των διεργασιών πίσω από τον πόνο προκειμένου να τον μειώσουν.

Η αποκατάσταση του χρόνιου πόνου αποτελεί έναν συνδυασμό θεραπευτικών τεχνικών, ψυχοθεραπείας και φυσικής άσκησης.

Ιδιαίτερα αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου είναι:

H εφαρμογή ενός εξειδικευμένου προγράμματος θεραπευτικής άσκησης, με στόχο τη βελτίωση της αερόβιας ικανότητας, της καρδιαγγειακής λειτουργίας και τη διατήρηση της μυϊκής δύναμης και αντοχής.
Το Manual Therapy, oι ειδικές τεχνικές κινητοποίησης, που εφαρμόζονται με στόχο την βελτίωση της κινητικότητας των αρθρώσεων.
Η εφαρμογή φυσικών μέσων, με στόχο την μείωση του πόνου και την βελτίωση της λειτουργικότητας των αρθρώσεων.
Τεχνικές νευρομυϊκής επανεκπαίδευσης (ΗΜΓ ανατροφοδότηση – biofeedback), μέσω των οποίων ο ασθενής διδάσκεται πως μπορεί να μειώσει την τάση στους μύες και πως μπορεί να απομονώσει συγκεκριμένα μυϊκά τμήματα.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι η δράση του βελονισμού στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου.

Αλλαγή του κυτταρικού περιβάλλοντος και επίδραση στα επίπεδα του πόνου – Διατροφή.

Η έκθεσή μας στο χρόνιο πόνο και οι συνοδές συναισθηματικές καταστάσεις που επιφέρουν αύξηση της δραστηριότητας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος έχουν σαν αποτέλεσμα να αλλάζουν το ph του κυτταρικού περιβάλλοντος. Το φυσιολογικό ph κυμαίνεται μεταξύ 7,35 και 7,45 ελαφρά δηλαδή αλκαλικό. Αν πέσει κάτω από αυτές τις τιμές τότε λέμε ότι το περιβάλλον είναι όξινο έχοντας σαν αποτέλεσμα την επιβράδυνση του μεταβολισμού και την απορρόφηση ενέργειας. Τότε το ανοσοποιητικό σύστημα, οι ρυθμοί επούλωσης και αποκατάστασης επιβραδύνονται.

Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν κατά τη διάρκεια αποκατάστασης ενός χρόνιου πόνου η διατροφή να βασίζεται σε αλκαλικές τροφές ή και ακόμα να λαμβάνονται φυτικά αλκαλικά βιταμινούχα σκευάσματα έτσι ώστε να επανέλθει το ph σε φυσιολογικά επίπεδα.

Αλκαλικές τροφές είναι:

Λαχανικά: σπαράγγι, αγκινάρες, λάχανο, μαρούλι, κρεμμύδι, κουνουπίδι, ραπανάκι, λυκοτρίβολο, μπιζέλια, φρέσκο κολοκυθάκι, κόκκινο λάχανο, πράσα, κάρδαμο, σπανάκι, γογγύλι, φαγώσιμοι βολβοί, καρότο, φασολάκια, παντζάρι, σκόρδο, αγρωστώδη (σιτάρι, κριθάρι κλπ.), αγγούρι, μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών.
Λίπη και Έλαια: λινάρι, αβοκάντο, ελιά, κοκοφοινικέλαιο.
Φρούτα: λεμόνι, λάιμ, αβοκάντο, ντομάτα, γκρέιπφρουτ, καρπούζι (είναι σχεδόν ουδέτερο), ραβέντι.
Ποτά-Ροφήματα: φρέσκος χυμός λαχανικών, καθαρό νερό (απεσταγμένο ή ιονισμένο), νερό με λεμόνι (νερό με φρέσκο λεμόνι ή λάιμ) ,τσάι, μη ζαχαρούχο γάλα σόγιας
Αλκαλικοί Σπόροι, ξηροί καρποί και σιτηρά: αμύγδαλα, κολοκυθόσπορος, ηλιοτρόπιο, σουσάμι, φακή, κύμινο (σπόροι), αλεύρι Ζέα.

Όξινες τροφές είναι:

Κρέατα: χοιρινό, αρνί, βοδινό, κοτόπουλο, γαλοπούλα.
Μαλακόστρακα: αστακοί, γαρίδες, καβούρια, καραβίδες κλπ.
Γαλακτοκομικά Προϊόντα: γάλα, αυγά, τυρί, κρέμα, γιαούρτι, παγωτό.
Σπόροι και ξηροί καρποί: αράπικα φιστίκια, κάσιους, φιστίκια Αιγίνης.
Ποτά και ροφήματα: ανθρακούχα ποτά, καφές, μπύρες, οινοπνευματώδη ποτά , χυμοί φρούτων, γάλα. Λίπη και έλαια: κορεσμένα λίπη, υδρογονωμένα έλαια, μαργαρίνη, αραβοσιτέλαιο, φυτικά έλαια, ηλιέλαιο.
Άλλα τρόφιμα – Διάφορα: ξίδι, λευκά ζυμαρικά, λευκό ψωμί, ψωμί ολικής αλέσεως, σάλτσα σόγιας, καρυκεύματα, τεχνητές γλυκαντικές ουσίες, γεύματα από fast food.
Φρούτα: Όλα τα φρούτα είναι όξινα εκτός από εκείνα που αναγράφονται στις αλκαλικές τροφές.

Συνοπτικά στα άτομα που υποφέρουν από χρόνιο πόνο είναι σημαντικό να:

Αποφεύγεται η κατανάλωση τσιγαριστών και τηγανιτών φαγητών.
Αποφεύγεται η κατανάλωση λιπαρών φαγητών.
Αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ ακόμα και σε μικρές ποσότητες.
Καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες νερού.
Καταναλώνονται φρούτα, όχι παραπάνω από τρία ημερησίως καθώς μεγάλες ποσότητες από πράσινα λαχανικά.
Καταναλώνονται αντιοξειδωτικά ροφήματα όπως σόδα και τσάι.

Συμπερασματικά, η προσέγγιση του χρόνιου πόνου είναι ολιστική όπως και η φύση του ανθρώπου. Η αποκατάσταση στοχεύει όχι μόνο στο σώμα αλλά και στην ψυχή.

Στο Φυσιοθεραπευτήριο Ε.Γεωργακόπουλος έχουμε την εμπειρία, την γνώση και τον ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό για την φροντίδα των ανθρώπων με χρόνιο και οξύ μυοσκελετικό πόνο.