Βιολογία – βιομηχανική και κλινικά κριτήρια σε μια απόφαση που απαιτεί σύνεση
Η επιστροφή στο άθλημα μετά από ανακατασκευή πρόσθιου χιαστού αποτελεί ίσως την πιο κρίσιμη στιγμή σε ένα θεραπευτικό ταξίδι που διαρκεί μήνες. Η επιστημονική γνώση είναι ξεκάθαρη. Η βιασύνη αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο επαναρήξης. Η αναμονή επιτρέπει στη βιολογία του πρόσθιου χιαστού να ωριμάσει και στη λειτουργικότητα να αποκτήσει βάθος. Η κατανόηση τού γιατί μικρές διαφορές στον χρόνο μετά από ανακατασκευή πρόσθιου χιαστού αλλάζουν τον κίνδυνο κατευθύνει τον θεραπευτή και τον αθλητή σε ασφαλέστερες αποφάσεις.
Η βιολογία του μοσχεύματος του πρόσθιου χιαστού και ο ρυθμός της επούλωσης
Το μόσχευμα μετά την ανακατασκευή πρόσθιου χιαστού περνά διαδοχικές φάσεις που δεν επιταχύνονται με θέληση.
Στην αρχή το μόσχευμα χάνει μέρος της μηχανικής του αντοχής εξαιτίας της φλεγμονώδους αντίδρασης. Ακολουθεί επαναγγείωση και βαθμιαία μετατροπή της ιστολογικής του δομής.
Η διαδικασία αναδιαμόρφωσης των ινών κολλαγόνου του νέου υλικού είναι αργή. Το κολλαγόνο χρειάζεται χρόνο για να προσανατολιστεί προς τις γραμμές τάσης που θα επιτρέψουν στο γόνατο να αντέχει στις απαιτήσεις του αθλήματος.
Οι μελέτες καταγράφουν ότι η πλήρης ωρίμανση του πρόσθιου χιαστού μπορεί να φτάσει και πέρα από ένα έτος. Αυτό εξηγεί γιατί ο χρόνος πριν την επανένταξη δεν είναι μια αυθαίρετη σύσταση αλλά μια βιολογική αναγκαιότητα.
Η βιομηχανική του πρόσθιου χιαστού και οι δυνάμεις που το επιβαρύνουν
Ο πρόσθιος χιαστός λειτουργεί ως βασικός σταθεροποιητής της πρόσθιας ολίσθησης της κνήμης αλλά και ως ρυθμιστής της στροφικής σταθερότητας του γόνατος. Αυτό σημαίνει ότι συμμετέχει σε κάθε κίνηση όπου η κνήμη μετατοπίζεται προς τα εμπρός ή στρέφεται υπό φορτίο. Οι δυνάμεις που δέχεται σε δυναμικές κινήσεις όπως προσγειώσεις ή αιφνίδιες αλλαγές κατεύθυνσης είναι ιδιαίτερα υψηλές.
Η βιομηχανική επιβάρυνση αυξάνεται όταν συμβαίνουν:
- πτώσεις με βλαισότητα
- πλευρικές μετατοπίσεις χωρίς έλεγχο γλουτιαίων μυών
- επιτάχυνση και επιβράδυνση σε υψηλή ταχύτητα
- κόπωση που επηρεάζει τα μοτίβα κίνησης
Ο πρόσθιος χιαστός δεν αποτυγχάνει επειδή λείπει η δύναμη ενός μυός. Αποτυγχάνει όταν η συνολική στρατηγική της κίνησης δεν είναι σταθερή. Για αυτό οι δοκιμασίες ανάλυσης προσγείωσης ή μονοποδικών κινήσεων αποκαλύπτουν στοιχεία που δε φαίνονται στην απλή αξιολόγηση της δύναμης.
Γιατί οι νεαροί αθλητές έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο
Οι νεαροί αθλητές αποτελούν την ομάδα με τα υψηλότερα ποσοστά επαναρήξης. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι ηλικίες κάτω των είκοσι και έως τα είκοσι πέντε έτη παρουσιάζουν διπλάσιο ή τριπλάσιο κίνδυνο σε σχέση με μεγαλύτερους αθλητές. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες που συνδυάζουν τη βιολογία, την ψυχολογία και τη συμπεριφορά.
- Ο νεανικός ιστός έχει ισχυρό δυναμικό αλλά και αυξημένη ταχύτητα κίνησης. Ο συνδυασμός υψηλών απαιτήσεων και ενθουσιασμού οδηγεί σε πιο επιθετικά μοτίβα.
- Οι νεαροί αθλητές συχνά πιέζουν για γρηγορότερη επιστροφή. Η ταυτότητα του αθλητή συνδέεται με την παρουσία στο γήπεδο.
- Η νευρομυϊκή ωριμότητα δεν έχει πάντα αναπτυχθεί πλήρως. Η ικανότητα ελέγχου βλαισότητας και στροφικής σταθερότητας είναι συχνά μειωμένη.
- Η έκθεση σε υψηλής ταχύτητας καταστάσεις όπως αγώνες και προπονήσεις συμβαίνει νωρίτερα και σε μεγαλύτερη ένταση.
Όλα αυτά δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου το μόσχευμα του πρόσθιου χιαστού δέχεται φορτία πριν ολοκληρωθεί η ωρίμανσή του.
Νευρομυϊκή λειτουργία και ο ρόλος της στην πρόληψη τραυματισμών
Η επιστροφή μετά από ανακατασκευή πρόσθιου χιαστού δε μετριέται μόνο σε δύναμη. Μετριέται στην ακρίβεια της κίνησης. Το νευρικό σύστημα μετά το χειρουργείο παρουσιάζει μειωμένη ικανότητα αντίληψης θέσης και κίνησης της άρθρωσης του γόνατος. Η αποκατάσταση της ιδιοδεκτικότητας καθυστερεί.
Ο έλεγχος της λεκάνης σε μονοποδικές κινήσεις παρουσιάζει αδυναμίες. Οι γλουτιαίοι δεν ενεργοποιούνται με την απαιτούμενη ταχύτητα. Αυτές οι μικρές ατέλειες δημιουργούν μεγάλα προβλήματα όταν η κίνηση γίνεται αθλητική και όχι θεραπευτική.
- Τα τεστ συμμετρίας άλματος είναι απαραίτητα
- Η ποιότητα στην προσγείωση πρέπει να αναλύεται
- Η σταθερότητα της λεκάνης αποτελεί κεντρικό στοιχείο
- Η κόπωση πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στη λειτουργική αξιολόγηση
Η επανένταξη δεν είναι απλή επιστροφή. Είναι ανάλυση της κίνησης ως ενιαίας στρατηγικής.
Τα σύγχρονα RTS (επιστροφή στο άθλημα) criteria
Return to Sport δε σημαίνει περνάω ένα τεστ. Σημαίνει ότι ο αθλητής διαθέτει βιολογική ωριμότητα, λειτουργική αρτιότητα, ψυχολογική σταθερότητα και ικανότητα προσαρμογής στις πραγματικές απαιτήσεις του αθλήματος.
Τα διεθνώς αποδεκτά κριτήρια περιλαμβάνουν:
- Συμμετρία δύναμης τετρακεφάλου και οπίσθιων μηριαίων με στόχο πάνω από ενενήντα πέντε τοις εκατό
- Δοκιμασίες άλματος με υψηλή συμμετρία αλλά κυρίως με καθαρή κινητική ποιότητα
- Τεστ λειτουργικής αντοχής που δείχνουν ότι ο αθλητής διατηρεί τον έλεγχο
- Αξιολόγηση ψυχολογικής ετοιμότητας με εργαλεία που μετρούν τον φόβο και την εμπιστοσύνη
- Αθλητική εξειδίκευση όπου ο αθλητής εκτελεί μοτίβα κίνησης που αντικατοπτρίζουν το πραγματικό άθλημα
- Χρονική παρέλευση τουλάχιστον εννέα μηνών που θεωρείται ελάχιστο βιολογικό όριο
Κανένα από αυτά τα στοιχεία μόνο του δεν επαρκεί. Η απόφαση είναι συνδυαστική και πολυπαραγοντική.
Η σημασία της κόπωσης στην τελική φάση επανένταξης μετά από ανακατασκευή πρόσθιου χιαστού
Η κόπωση αλλάζει τα πάντα. Η κίνηση γίνεται λιγότερο ακριβής. Η λεκάνη χάνει τη σταθερότητά της. Η προσγείωση γίνεται πιο θορυβώδης. Το γόνατο επιβαρύνεται περισσότερο. Για αυτό τα τελικά στάδια επανένταξης πρέπει να περιλαμβάνουν δοκιμασίες υψηλής έντασης. Ο αθλητής πρέπει να αποδείξει ότι μπορεί να διατηρήσει έλεγχο και όταν έχει εξαντλήσει μέρος των αποθεμάτων του.
Ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας και η ανάγκη για υπεύθυνη καθοδήγηση
Ο φυσικοθεραπευτής και ο θεράπων ιατρός χρειάζεται να μεταφράζουν την επιστήμη σε ανθρώπινη γλώσσα. Η επανένταξη δεν είναι ανταγωνισμός εντυπώσεων. Είναι προστασία. Αφορά την ικανότητα του αθλητή να επιστρέψει όχι μόνο δυνατός αλλά και σταθερός. Η ευθύνη των επαγγελματιών υγείας είναι να εξηγήσουν την αξία της υπομονής και τη δύναμη της σταδιακής προόδου.
Η απόφαση δεν είναι ποτέ ατομική, είναι συλλογική. Απαιτεί συζήτηση μεταξύ αθλητή φυσικοθεραπευτή και θεράποντος ιατρού. Και κυρίως χρειάζεται αληθινή αξιολόγηση και όχι βιαστικές εντυπώσεις.
Συμπέρασμα
Η επιστροφή στο άθλημα μετά από ανακατασκευή πρόσθιου χιαστού είναι ένα ταξίδι όπου η βιολογία και η λειτουργικότητα χρειάζονται χρόνο για να ωριμάσουν. Οι νεαροί αθλητές παρουσιάζουν μεγαλύτερο κίνδυνο και απαιτούν πιο συντηρητική προσέγγιση.
Η βιομηχανική επιβάρυνση του πρόσθιου χιαστού αποκαλύπτει πόσο απαιτητικές είναι οι πραγματικές συνθήκες του αθλήματος. Τα σύγχρονα RTS criteria συνθέτουν ένα πλαίσιο που προστατεύει τον αθλητή και εξασφαλίζει ότι η επιστροφή θα είναι ασφαλής και βιώσιμη.
Ο χρόνος δεν καθυστερεί τη νίκη. Τη θεμελιώνει.
Στο Φυσικοθεραπευτήριο Ε. Γεωργακόπουλος στον Πειραιά έχουμε την εμπειρία, τη γνώση και τον ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό για να βοηθήσουμε κάθε αθλητή να επιστρέψει με ασφάλεια στο άθλημα του μετά από ανακατασκευή πρόσθιου χιαστού.
