Οι κρίσεις πανικού (διαταραχή πανικού) είναι από τις πιο συχνές ψυχικές παθήσεις. Κατά την κρίση πανικού το άτομο παρουσιάζει αιφνίδια και απροσδόκητα επεισόδια έντονου φόβου και άγχους. Αυτά συνήθως συνοδεύονται για τουλάχιστον ένα μήνα ή περισσότερο από επίμονη ανησυχία μήπως συμβεί κάποια προσβολή πανικού, από αγωνία για τις συνέπειες των προσβολών (π.χ. μήπως καταλήξει από κάποια ανακοπή, μήπως τρελαθεί κτλ.), καθώς και από αξιοσημείωτη αλλαγή στην συμπεριφορά που σχετίζεται με την προσβολή.
Τα επεισόδια αυτά ονομάζονται κρίσεις πανικού και η διάρκεια τους μπορεί να είναι από μερικά λεπτά έως μερικές ώρες και η αιτία έναρξης τους μπορεί να μην είναι συνειδητά γνωστή στο άτομο.
Επιδημιολογικά υπολογίζεται ότι το 4% του πληθυσμού υποφέρει από σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού. Στις γυναίκες η πάθηση είναι 2 έως 3 φορές συχνότερη σε σύγκριση με τους άνδρες.
Από πού προέρχεται η λέξη «πανικός»;
Η λέξη πανικός προέρχεται από το θεό Πάνα. Η εμφάνιση του Πάνα στην Ελληνική Μυθολογία ανάγεται στον 7ο αιώνα π.Χ.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Πάνας γεννήθηκε στα βουνά της Αρκαδίας. Πατέρας του ήταν ο Ερμής, ο αγγελιοφόρος μεταξύ των θεών και των ανθρώπων και η μητέρα του ήταν η νύμφη Δρυόπη. Γεννήθηκε μισός άνθρωπος και μισός «τράγος», το σώμα του ήταν γεμάτο χοντρές τρίχες, είχε ουρά, πόδια και κέρατα τράγου, γένι και μυτερά αυτιά. Λέγεται ότι η μητέρα του τρόμαξε όταν τον είδε και τον εγκατέλειψε. Έτσι, ο Ερμής τον τύλιξε σε προβιά λαγού και τον πήγε στον Όλυμπο.
Οι θεοί χάρηκαν και γέλασαν πολύ με την παράξενη μορφή του. Του έδωσαν το όνομα Παν, επειδή οι πάντες ευχαριστήθηκαν όταν τον είδαν. Περισσότερο από όλους τον συμπάθησε ο Διόνυσος, ο ενθουσιώδης θεός του κρασιού και του γλεντιού αλλά και της έμπνευσης. Ο Πάνας όμως δεν θέλησε να μείνει στον Όλυμπο και έτσι επέστρεψε στα βουνά της Αρκαδίας. Εκεί περνούσε την ώρα του κάνοντας περιπλανήσεις στα δάση με συντροφιά άγρια ζώα, νύμφες, σάτυρους και άλλες υπάρξεις. Κάποιες φορές συνόδευε τον θεό Διόνυσο με την ακολουθία του, πίνοντας κρασί και γιορτάζοντας τη ζωή. Έπαιζε φλογέρα φτιαγμένη με εφτά αυλούς από καλάμι, στο οποίο μεταμορφώθηκε η όμορφη νύμφη Σύριγγα. Η Σύριγγα είχε τρομάξει τόσο πολύ όταν την πλησίασε ο ερωτευμένος Πάνας, που προκειμένου να τον αποφύγει προτίμησε να γίνει καλαμιά.
Η εμφάνιση και η παρουσία του Πάνα προκαλούσε τρόμο. Σύμφωνα με τους μύθους, στον πόλεμο των Θεών κατά των Τιτάνων, χρησιμοποίησε ένα κοχύλι σαν σάλπιγγα, της οποίας ο δυνατός ήχος κατατρόμαξε τους Τιτάνες που τράπηκαν σε φυγή. Επίσης, λέγεται ότι βοήθησε τους Έλληνες σπέρνοντας τον πανικό στις γραμμές των Περσών στην μάχη του Μαραθώνα.
Σε άλλες περιγραφές, ο Πάνας παρουσιάζεται ως θεός παιχνιδιάρικος και καλόκαρδος. Στον μύθο για τον Έρωτα και την Ψυχή, παρηγόρησε και γέμισε με νέες ελπίδες και διάθεση για ζωή την απελπισμένη Ψυχή, η οποία μετά την απώλεια του αγαπημένου της προσπάθησε να αυτοκτονήσει.
Τι σημαίνει και γιατί εκδηλώνεται η κρίση πανικού;
Ο πανικός εκφράζει έναν εκρηκτικό συνδυασμό σε δύο αντίθετες καταστάσεις: την επιθυμία και την αμφιβολία. Αυτές οι δύο φαινομενικά αντίθετες συναισθηματικές καταστάσεις χρειάζεται να συνυπάρχουν στον άνθρωπο. Διασφαλίζουν μια ισορροπία και το μέτρο. Όταν όμως έρθει η σύγκρουση αυτών των δύο, εκεί εκδηλώνεται η κρίση πανικού.
Γιατί όμως να έρθει η σύγκρουση; Πότε η επιθυμία συγκρούεται με το φόβο; Τις περισσότερες φορές αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει ασυνείδητη ενοχοποίηση.
Συμπτώματα και συνέπειες στην καθημερινή ζωή.
Στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού υπάρχει ο φόβος ότι θα χαθεί ο έλεγχος. Το άτομο που υποφέρει από διαταραχή πανικού ή κρίσεις πανικού αισθάνεται έντονο άγχος που μπορεί να φτάσει σε ανυπόφορο βαθμό. Επίσης αισθάνεται ότι κάτι κακό θα συμβεί που θα είναι απειλητικό για την ζωή του και για την ύπαρξη του. Ο κόσμος τριγύρω του, το περιβάλλον του, πιθανόν να του φαίνονται περίεργα ή μη πραγματικά.
Πολλές φορές τα συμπτώματα πανικού εμφανίζονται απροειδοποίητα χωρίς το άτομο να μπορεί να προβλέψει την έλευσή τους. Αυτή η έλλειψη πρόβλεψης, η αιφνίδια έναρξη των συμπτωμάτων, πολλές φορές δημιουργεί φόβο προς τους εξωτερικούς χώρους γενικότερα, καθώς το άτομο φοβάται να πάει σε εξωτερικά μέρη, μη τυχόν πάθει πανικό μπροστά σε άλλους δεν υπάρχει βοήθεια. Αυτός ο φόβος οδηγεί το άτομο στο να περιορίζει τις μετακινήσεις του ή στο να συνοδεύεται πάντα από κάποιον άλλο. Προστατεύεται από το να βγει στον κόσμο και να σχετισθεί με κάποιον άλλον. Όλο αυτό μπορεί να μετατραπεί σε φαύλο κύκλο. Ο φόβος ότι θα επέλθει μια κρίση πανικού, είναι ικανός από μόνος του να προκαλέσει τα συμπτώματα της κρίσης.
Οι κρίσεις πανικού, εκτός από τα ψυχικά συμπτώματα που αισθάνεται ο ασθενής, συνοδεύονται και από έντονα σωματικά συμπτώματα που συνίστανται σε:
- Αίσθημα παλμών, αίσθημα ότι η καρδιά πάει να σπάσει ή επιτάχυνση των καρδιακών παλμών.
- Εφίδρωση.
- Έντονο τρόμο.
- Αίσθημα δύσπνοιας ή πλακώματος στο στήθος.
- Αίσθημα πνιγμονής.
- Ναυτία ή επιγάστρια δυσφορία.
- Αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή λιποθυμίας.
- Αποπραγματοποίηση (αίσθηση μη πραγματικότητας) ή αποπροσωποποίηση (αίσθημα απομάκρυνσης/αποστασιοποίησης από τον εαυτό).
- Φόβο απώλειας ελέγχου.
- Φόβο θανάτου.
- Παραισθησίες (μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα).
- Ρίγη ή ξαφνικά αισθήματα ζέστης.
Ποιες είναι οι αιτίες των κρίσεων πανικού;
Το οικογενειακό ιστορικό παίζει σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση άγχους. Υπάρχουν οικογενειακά συστήματα στα οποία το άγχος είναι διάχυτο.
Άλλη σημαντική αιτία εμφάνισης κρίσεων πανικού είναι το αθροισμένο άγχος. Στρεσογόνα ή τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος, που δεν επεξεργάστηκαν αποτελεσματικά ή υπερβολική αυστηρότητα με τον εαυτό καθώς και οι υψηλές προσδοκίες που έχουν τεθεί στον εαυτό μπορεί να πυροδοτήσουν μια κρίση πανικού.
Δεν είναι τυχαίο ότι συχνά οι κρίσεις πανικού συνυπάρχουν με κατάθλιψη, καθώς και στις δύο περιπτώσεις δυσφορικά συναισθήματα του παρελθόντος δεν έχουν επεξεργαστεί.
Από την άλλη, κρίσεις πανικού βιώνουν συχνά οι «δυνατοί» και δυναμικοί άνθρωποι. Είναι οι άνθρωποι που θέλουν να έχουν σε υπερβολικό βαθμό τον έλεγχο στη ζωή τους, που δεν επιτρέπουν να βιώσουν και να επεξεργαστούν τα δυσάρεστα συναισθήματά τους και που συνήθως αποφεύγουν την εκδήλωση των ευάλωτων ή ευαίσθητων πλευρών τους, με αποτέλεσμα να σωματοποιούν, να εμφανίζουν δηλαδή σωματικά συμπτώματα, που εδράζουν σε ψυχολογικά αίτια.
Αντιμετώπιση μιας κρίσης πανικού.
Το άτομο μπορεί να απαλύνει το έντονο άγχος τη στιγμή που ξεκινάει. Είναι σημαντικό να εκπαιδευθεί ώστε να κατανοήσει τους νοητικούς και συναισθηματικούς μηχανισμούς εκδήλωσης του άγχους, να διακρίνει εγκαίρως τα σημάδια της «επίθεσης» και να διαχειρίζεται την επερχόμενη «μάχη» αποτελεσματικά.
Η κρίση πανικού είναι διαταραχή η οποία αντιμετωπίζεται και εξαλείφεται σταδιακά, στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας του ατόμου. Κατά την διαδικασία της ψυχοθεραπείας θα εντοπιστούν και θα αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια συσσώρευσης άγχους και εκδήλωσης συμπτωμάτων πανικού.
Η κρίση πανικού είναι μια έκρηξη συσσωρευμένης πίεσης και στρες, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνιμα και αποτελεσματικά. Είναι πολύ σημαντικό το άτομο να διαβάσει την ιστορία του και να δώσει απαντήσεις στο παρόν που θα το κάνουν όχι απλώς λειτουργικό, αλλά χαρούμενο και ευτυχισμένο, απαλλαγμένο από ασυνείδητα βαρίδια του παρελθόντος.
Εφόσον το άτομο που υποφέρει αναζητήσει ψυχοθεραπεία, έχει τη δυνατότητα να μάθει πώς να διαχειρίζεται το άγχος και τις εκδηλώσεις του. Σε κάθε περίπτωση συστήνεται το άτομο να αναζητήσει τη βοήθεια ειδικού, καθώς, χωρίς θεραπεία, τα συμπτώματα δεν αναμένεται να περιοριστούν, αντίθετα είναι πιθανόν να επιδεινωθούν.
Στο Φυσιοθεραπευτήριο Ε. Γεωργακόπουλος στην Αθήνα η ποιότητα στη ζωή είναι το έργο της ζωής μας.
